Σχεδιαγράμματα για τη γλώσσα

Γλώσσα Σχεδιάγραμμα Α Λυκείου

Ορισμός

Γλώσσα είναι ένας κώδικας επικοινωνίας αποτελούμενος από ένα σύνολο λέξεων – φράσεων, αρχών και κανόνων, ο οποίος χρησιμοποιείται από τα μέλη μιας γλωσσικής κοινότητας για τη γραπτή και προφορική επικοινωνία.
"H γλώσσα είναι φαινόμενο κοινωνικό και προιόν της κοινωνικής διαδικασίας. Επιδρά στην κοινωνική δομή, κωδικοποιώντας και συμβολίζοντας την πραγματικότητα. Η κοινωνική πραγματικότητα  είναι ιεραρχικά δομημένη και η ιεραρχία όχι μόνο εκφράζεται στη γλώσσα, αλλά αναπαράγεται κιόλας με τη γλώσσα." Γλώσσα και ιδεολογία, Άννα Φραγκουδάκη, Εκδόσεις Οδυσσέας.

Θετικά Αποτελέσματα (Σημασία - Αξία - Προσφορά)

1. Συμβάλλει στην πνευματική συγκρότηση και ολοκλήρωση του ανθρώπου:
   • Είναι η ίδια μια αξία, αλλά αποτελεί παράλληλα και φορέα αξιών, απόψεων και ιδεών. Μέσω αυτής διευρύνεται το γνωστικό πεδίο του ανθρώπου και αναπτύσσεται η κριτική ικανότητά του.
   • Καθίσταται το βασικότερο μέσο διαπαιδαγώγησης και μετακένωσης της γνώσης.
   • Η μελέτη του γλωσσικού φαινομένου και η διαπλάτυνση του γλωσσικού αισθητηρίου διευρύνει τους γνωστικούς ορίζοντες του ανθρώπου. Ο κόσμος γύρω του είναι τόσος και τέτοιος, όσο μπορεί να τον εκφράσει γλωσσικά. Τα όρια της γλώσσας μου ορίζουν τα όρια του κόσμου μου (Βιτγκενστάιν).
   • Η ορθή γνώση της γλώσσας και ο ακριβής χειρισμός της βοηθά στην κατανόηση και στην έκφραση των λεπτών σημασιολογικών αποχρώσεων μιας έννοιας.
   • Οι επιστήμονες συγκρίνουν, παρατηρούν, θεωρούν και εκφράζουν τα συμπεράσματά τους μέσω του γλωσσικού οργάνου.
2. Διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην πολιτική ζωή:
   • Στις δημοκρατικές κοινωνίες, όπου υπάρχει πλουραλισμός κομμάτων και πολυφωνία απόψεων, η διαφοροποίηση και η συναίνεση επιτυγχάνεται με τη γλώσσα. Οι άνθρωποι ανταλλάσσουν πολιτικές απόψεις, επιχειρηματολογούν, συμφωνούν ή διαφωνούν.
   • Με την ορθή χρήση της γλώσσας ενισχύεται η σαφήνεια του λόγου και η δύναμη της πειθούς.
   • Η βαθιά γνώση των λειτουργιών της αποκαλύπτει τις δημαγωγικές τακτικές και τη λαϊκίστικη ρητορεία.
3. Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του ατόμου:
   • Η ποιότητα της ένταξης και της λειτουργίας του ατόμου μέσα στην κοινωνία εξαρτάται από την ανταλλαγή πληροφοριών, τη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων και την έκφραση απόψεων και συναισθημάτων.
   • Με το διάλογο, τα μέλη μιας κοινωνίας προσεγγίζουν το ένα το άλλο, συνεργάζονται, συνεννοούνται και επιλύουν τις τυχόν διαφορές τους.
4. Αποτελεί μέσο έκφρασης συναισθημάτων και εξασφαλίζει την ψυχική υγεία:
   • Ο άνθρωπος αισθάνεται την ανάγκη να εξωτερικεύει τον ενδόμυχο κόσμο του, τα συναισθήματά του. Η χαρά, η λύπη, η αγάπη, το μίσος και οι καημοί του βρίσκουν διέξοδο διά μέσου της γλώσσας.
   • Ως μέσο έκφρασης των συναισθημάτων, η γλώσσα ευαισθητοποιεί και συμβάλλει στην ψυχική προσέγγιση και τη βαθύτερη επικοινωνία των ανθρώπων.
   • Με το διάλογο καταπολεμάται η εσωστρέφεια, η ανασφάλεια και η μοναξιά του ατόμου. Μάλιστα, σε συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις ο λόγος λειτουργεί καταπραϋντικά και επωφελώς.
5. Η γλώσσα συνιστά τη βάση της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας ενός λαού:
   • Η πολιτιστική κληρονομιά, οι παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά μέσω του γραπτού και, κυρίως, του προφορικού λόγου.
   • Η λαϊκή έκφραση βρίσκει πρόσφορο έδαφος στο πεδίο της γλώσσας. Οι χαρές, οι λύπες και οι καημοί ενός λαού αποτυπώνονται στα δημοτικά τραγούδια, στη δημοτική ποίηση, στους θρύλους, στα παραμύθια, στα λαϊκά γνωμικά και στις παροιμίες.
   • Βοηθά ένα λαό να συνειδητοποιήσει την ιδιοπροσωπία του και ενισχύει με αυτόν τον τρόπο την εθνική συνοχή.
6. Αποτελεί μέσο έκφρασης της καλλιτεχνίας (ποίηση, λογοτεχνία, θέατρο, τραγούδι) και έτσι συμβάλλει στην ποιοτική αναβάθμιση της ανθρώπινης ζωής.
7. Με τη γλωσσομάθεια συνάπτονται διεθνείς σχέσεις:
   • Διευκολύνεται η επικοινωνία των λαών.
   • Υλοποιείται κάθε μορφή συνεργασίας.

Κρίση της γλώσσας

1. Το οικογενειακό περιβάλλον καθίσταται για ένα παιδί το πρώτο και καθοριστικότερο στάδιο κατάκτησης της γλώσσας. Σήμερα, όμως, η οικογένεια δεν προωθεί τη γλωσσική αγωγή:
   • Οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας και η πολύωρη εργασία των γονέων διασπούν τη συνοχή της οικογένειας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απομόνωση του παιδιού και τη δραματική μείωση των γλωσσικών ερεθισμάτων στο πρώιμο αυτό στάδιο της ζωής του.
   • Αρκετές οικογένειες παρουσιάζουν υψηλό δείκτη αναλφαβητισμού με συνέπεια τη μη ορθή χρήση της γλώσσας.
2. Η γενικότερη κρίση και αναποτελεσματικότητα της παιδείας:
   • Η εκπαιδευτική πολιτική παρουσιάζει έναν εξειδικευτικό και εξετασιοκεντρικό χαρακτήρα:
     • Δε διενεργείται μια ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια, όπου η ανάπτυξη της κρίσης και της σκέψης οξύνουν το γλωσσικό αισθητήριο.
     • Η απομνημονευτική μάθηση με κοντόφθαλμο στόχο την επιτυχία στις εξετάσεις αμβλύνει την κατανόηση του εννοιολογικού περιεχομένου των λέξεων.
   • Οι φιλόλογοι δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι και εξασκημένοι σχετικά με τη γλωσσική διδασκαλία.
   • Ενίοτε, η διδασκαλία της γλώσσας είναι κακώς οργανωμένη.

3. Η κυριαρχία των μέσων μαζικής ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.) στη ζωή του ανθρώπου:
   • Η έλξη του θεάματος και η προσπάθεια πρόκλησης εντυπωσιασμού οδηγεί στην υποχώρηση του λόγου έναντι του ήχου και της εικόνας.
   • Αρκετοί δημοσιογράφοι στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τον τύπο δε μιλούν / γράφουν ορθά τη γλώσσα. Ασυνταξίες, γραμματικά ολισθήματα, φτωχό λεξιλόγιο, περιττολογίες, ακυριολεξίες και εμμονή στη χρήση ξένων γλωσσικών στοιχείων υποβαθμίζουν τη γλώσσα και αλλοιώνουν το γλωσσικό αισθητήριο των τηλεθεατών, ακροατών και αναγνωστών.
   • Η εντυπωσιοθηρική τακτική των διαφημίσεων καταφεύγει στο συνθηματικό, γλωσσικά ανορθόδοξο και φτωχό, λόγο και στη χρήση πολλών ξένων λέξεων.
   • Η προσήλωση στα μέσα ενημέρωσης περιορίζει την ανθρώπινη επικοινωνία και την ανάγνωση βιβλίων.
4. Η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία επιδιώκοντας εναγωνίως τον υλικό ευδαιμονισμό στερείται ελεύθερου χρόνου και διάθεσης για την ικανοποίηση της επικοινωνιακής ανάγκης και τη γνήσια ψυχαγωγία, όπως είναι η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων.
5. Η κρίση της σημερινής απρόσωπης κοινωνίας, όπου αναπτύσσεται η εσωστρέφεια, η απομόνωση και ο ατομισμός, προκαλεί γλωσσική υποβάθμιση, καθώς η επικοινωνία καταντά επιδερμική, συμβατική, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο.
6. Η πολιτική σκηνή με την άκρατη κομματικοποίηση προωθεί την «ξύλινη» γλώσσα, της οποίας βασικά στοιχεία αποτελούν η περιττολογία, η ασυναρτησία και η χρήση συνθηματικών εκφράσεων.

Το πολιτιστικό σύμπλεγμα κατωτερότητας που παρατηρείται στη συνείδηση των Νεοελλήνων και η επίδραση των τεχνολογικά και οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών οδηγεί στην ξενομανία και το μιμητισμό με αποτέλεσμα την αθρόα εισροή ξένων όρων και εκφράσεων.

Γλωσσομάθεια 

Ορισμός : Γλωσσομάθεια

Γλωσσομάθεια ονομάζεται η επαρκής γνώση μιας ή περισσότερων ξένων γλωσσών. Ο άνθρωπος κατέχει μια γλώσσα, όταν είναι σε θέση να τη μιλά και να τη γράφει σωστά, γνωρίζοντας τη προφορά, το λεξιλόγιο, τη σύνταξη και τους ιδιωματισμούς της.

Βαθμοί Γλωσσομάθειας

Η γλωσσομάθεια διαβαθμίζεται ανάλογα με το κίνητρο και το σκοπό για τον οποίο μαθαίνει κανείς μια γλώσσα:

• Ως πρώτο στάδιο εξοικείωσης με μια γλώσσα θεωρείται η δυνατότητα συνεννόησης σε πρακτικά θέματα, όπως είναι η επιφανειακή γνωριμία με κάποιον, η αγορά προϊόντων και η κατανόηση οδηγιών προσανατολισμού· η γνώση δηλαδή του καθημερινού λεξιλογίου.
• Δεύτερο στάδιο θεωρείται η κατάκτηση του δοκιμιακού λόγου και της επιστημονικής ορολογίας.
• Τρίτο καθίσταται το στάδιο της χρήσης της ξένης γλώσσας σαν μητρικής (άρτια γνώση της δομής της, των διάφορων εννοιολογικών αποχρώσεων των λέξεων και των γραμματικοσυντακτικών φαινομένων).

Λόγοι που καθιστούν τη γλωσσομάθεια απαραίτητη

Στο πολιτικό επίπεδο:

• Η επικράτηση του διεθνισμού και της παγκοσμιοποίησης.
• Η διεύρυνση της δημοκρατίας και η ίδρυση παγκόσμιων οργανισμών και κινημάτων πολιτικής χροιάς.
• Η ανάγκη υπεράσπισης και προβολής των εθνικών θεμάτων σε διεθνείς οργανισμούς και συνέδρια από τους πολιτικούς ηγέτες ή διπλωμάτες.

Στο κοινωνικό επίπεδο:

• Η ανάγκη επικοινωνίας σε μια πολυπολιτισμική και πολυεθνική κοινωνία.
• Η ανάγκη συνεννόησης με τους αλλοδαπούς τουρίστες, καθώς η χώρα μας καθίσταται τουριστικός πόλος έλξης.
• Η ανάγκη επικοινωνίας και ανάπτυξης σχέσεων με άλλους λαούς, καθώς και η κατανόηση του τρόπου ζωής και σκέψης τους.
• Η ουσιαστική κατάλυση των κρατικών συνόρων και η άμεση αλληλεπίδραση των ποικίλων κοινωνιών.

Στο πνευματικό επίπεδο:

• Η ανάγκη παρακολούθησης της ανάπτυξης των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών, και η δυνατότητα επιμόρφωσης σε ξένα πανεπιστήμια.
• Η απαίτηση για πνευματική τελείωση. Με τη γλωσσομάθεια καλλιεργείται η κριτική σκέψη και προσεγγίζεται πολύπλευρα η πραγματικότητα.
• Ο σύγχρονος τρόπος επικοινωνίας και ενημέρωσης μέσω του διαδικτύου και της δορυφορικής τηλεόρασης.
• Η ανάγκη επαφής με την ιστορία και τον πολιτισμό των άλλων λαών.
• Η γνώση μιας επιπρόσθετης γλώσσας σημαίνει νέο τρόπο σύλληψης, οργάνωσης και έκφρασης του κόσμου της πραγματικότητας.
• Η καλύτερη κατανόηση της μητρικής γλώσσας και η αίσθηση της εθνικής ιδιαιτερότητας.
• Η ψυχαγωγία διευρύνεται και γίνεται ποιοτικότερη (δυνατότητα ανάγνωσης ξένων λογοτεχνικών κειμένων, κατανόηση των ξενόγλωσσων ποιητικών και μουσικών στίχων).

Στο ηθικό επίπεδο:

• Η ηθικοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου με τον εμπλουτισμό από διεθνείς αξίες και ιδανικά.
• Η ποιότητα και η ειλικρίνεια της συνάντησης των ανθρώπων μέσα από τη μητρική ή την ξένη γλώσσα («ηθική της γλώσσας» – Γ. Μπαμπινιώτης).

Στο οικονομικό επίπεδο:

• Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς, η διεκπεραίωση των οικονομικών συναλλαγών, η διαφήμιση, η παρακολούθηση των δεικτών της παγκόσμιας οικονομίας και η απαραίτητη γνώση του διεθνούς δικαίου.
• Η δημιουργία περισσότερων προϋποθέσεων για επαγγελματική αποκατάσταση.
• Η άμεση ενημέρωση για τις εξελίξεις στους διάφορους επαγγελματικούς τομείς.

Στο εθνικό επίπεδο:

Η αποφυγή της εθνικής απομόνωσης και η προώθηση του ελληνικού πνεύματος, αφού η ελληνική γλώσσα ομιλείται από περιορισμένο αριθμητικά πλήθος.

(Κίνδυνοι από τη γλωσσομάθεια

Κατά καιρούς στα σύγχρονα εθνη - κράτη αναπαράγεται η καταστροφική προφητεία που βλέπει την εξαφάνιση της εθνικής  κοινότητας στις ξένες λέξεις που μπαίνουν στην εθνική γλώσσα. Αυτό είναι πιο έντονο σε μικρές χώρες, όπως η Ελλάδα, όπου τίθενται θέματα οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και γλωσσικής "υποδούλωσης" σε ισχυρότερες οικονομικά χώρες. Όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα ξένα δάνεια είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους όλες οι γλώσσες δημιουργούν νέες λέξεις. (Ακούστε για παράδειγμα το παρακάτω τραγούδι, το οποίο αποτελείται  από 100 ελληνικές λέξεις που έχουν "εγκατασταθεί" εδώ και πολύ καιρό στην ισπανική γλώσσα.

https://www.youtube.com/watch?v=850LHqn4-QA )
Στην ιστορία των γλωσσών δεν υπάρχει καμία "καθαρή" γλώσσα, δηλαδή χωρίς καμία ξένη λέξη.
Αρα ο κίνδυνος γλωσσικής αφομοιώσης δεν υπάρχει εφόσον υπάρχουν ομιλητές της γλώσσας.
(Κάποια στοιχεία βρίσκονται στο " Γλώσσα και ιδεολογία, Άννα Φραγκουδάκη, σελ. 77, 78)

Σημασία της γλωσσομάθειας για τους Έλληνες

1. Οι Έλληνες υστερούν αριθμητικά από τους άλλους Ευρωπαίους.
2. Ελάχιστοι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ελληνικά. Επομένως, η επικοινωνία μαζί τους καθιστά απαραίτητη τη γλωσσομάθεια.
3. Η παρακολούθηση της εξέλιξης των επιστημών είναι αδύνατη στις μέρες μας χωρίς τη γνώση ξένων γλωσσών.
4. Η ανάγκη για συγγραφή και δημόσια παρουσίαση επιστημονικών εργασιών.
5. Η χρήση του διαδικτύου, του οποίου η χρησιμότητα διευρύνεται καθημερινά, απαιτεί τη γνώση τουλάχιστον της αγγλικής γλώσσας.

Το οικονομικό κόστος της γλωσσομάθειας

Η εκμάθηση της ξένης γλώσσας επιβαρύνει οικονομικά την ελληνική οικογένεια, γιατί το σύνολο των παιδιών καταφεύγει στη φροντιστηριακή υποστήριξη.


filologika.gr