Ενδιαφέρον κείμενο.
Θα το δούμε και από κοντά
|
| ... |
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ, ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ;
Παρέα
Παύλος Μεθενίτης
«Mέχρι
τα ουράνια σώματα / με πομπούς και με κεραίες / φτιάχνουν οι Ελληνες
κυκλώματα / κι ιστορία οι παρέες», έγραφε το 1983 ο Διονύσης Σαββόπουλος
στο τραγούδι του «Ας κρατήσουν οι χοροί». Πράγματι, οι παρέες των
ανθρώπων, κι όχι μόνο των Ελλήνων, όντως φτιάχνουν ιστορία, πολλές
μικρές ιστορίες που, καθώς συνυφαίνονται, δημιουργούν τη μεγάλη, την
επίσημη Ιστορία των ανθρώπων και του πολιτισμού τους.
Πέρα από
τους θανάτους, βέβαια, και τις τεράστιες επιπτώσεις στην οικονομία, η
παρατεταμένη καραντίνα, η απομόνωση, επηρέασε καταλυτικά τις ανθρώπινες
σχέσεις. Το μέτρο ασφαλείας της κοινωνικής αποστασιοποίησης (social
distancing), που κρίθηκε απαραίτητο για την αναχαίτιση της διάδοσης του
κορονοϊού, διέλυσε τις συντροφιές, τις παρέες των ανθρώπων. Κλειστήκαμε
όλοι στα σπίτια μας αναγκαστικά, για να σώσουμε τη ζωή μας, αλλά χάσαμε
την ανθρωπιά μας, υπό την έννοια της κοινωνικότητας, της συναναστροφής,
ως ιδιάζον στοιχείο της ανθρώπινης υπόστασης. Στα «Πολιτικά» του ο
Αριστοτέλης είχε γράψει «ὁ δὲ μὴ δυνάμενος κοινωνεῖν ἢ μηδὲν δεόμενος
δι᾽ αὐτάρκειαν οὐθὲν μέρος πόλεως, ὥστε ἢ θηρίον ἢ θεός», δηλαδή, (σε
μετάφραση Σταύρου Τσιτσιρίδη) «όποιος δεν είναι ικανός να συμμετέχει σε
μια κοινότητα ή δεν του χρειάζεται επειδή είναι αυτάρκης, σε καμιά
περίπτωση δεν αποτελεί μέρος της πόλης, και κατά συνέπεια είναι ή άγριο
ζώο ή θεός».
Τηρώντας αυστηρά κι ευλαβικά τις κοινωνικές
αποστάσεις, σίγουρα δεν γίναμε θεοί... Αλλά το χειρότερο είναι πως μετά
από τόσο καιρό αποκοπής από τους αγαπημένους μας φίλους σιγά σιγά
μάθαμε, συνηθίσαμε στη μοναξιά μας, υποκαθιστώντας τη φυσική επαφή με
την ψηφιακή της προσομοίωση. Οι χώροι της παρέας, τα σπίτια και τα
καφενεία, τα μπαρ και τα εστιατόρια, τα πάρκα κι οι πλατείες,
συρρικνώθηκαν στις διαστάσεις μιας οθόνης, οι χειραψίες κατάντησαν λάικ,
ενώ η σωματική έκφραση των ανθρώπινων συναισθημάτων, οι αγκαλιές, τα
φιλιά, ακόμα και οι χαϊδευτικές σφαλιαρίτσες υποβαθμίστηκαν σε ανώδυνες,
μικροσκοπικές ψηφιακές καρδούλες και θλιμμένες ή εύθυμες φατσούλες,
αυτά τα ελαφρώς γελοία «εμότζι» (emoji), τα ιδεογράμματα της κοινωνικής
δικτύωσης, που κωδικοποιούν τον πλούτο των ανθρώπινων διαθέσεων σε
ασφυκτικά καλούπια.
Ομως, η ίδια η ουσία της παρέας, της
συντροφιάς, είναι η φυσική συνύπαρξη, η αλληλεπίδραση ζωντανών,
πραγματικών ανθρώπων, σε έναν ρεαλιστικό φυσικό χώρο, χωρίς καμία
μεσολάβηση. Είναι ενδιαφέρουσα η ετυμολογία της λέξης «παρέα». Σύμφωνα
με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, παράγεται από τον ισπανοεβραϊκό
όρο «parea», που προκύπτει από την «pareja», την ισπανική λέξη για το
ανδρόγυνο, από το επίθετο «parejo», που σημαίνει «όμοιος». «Ομοιος ομοίω
αεί πελάζει», έλεγε ο Πλάτωνας στο «Συμπόσιο».
Παρέα, λοιπόν,
είναι η συντροφιά, η συναναστροφή, είναι επίσης και το πρόσωπο με το
οποίο συναναστρεφόμαστε: «πάρε την παρέα σου κι έλα», λέμε. Στον
πληθυντικό, οι παρέες αναφέρονται γενικά στους ανθρώπους με τους οποίους
επικοινωνούμε τακτικά, που περνάμε αρκετό χρόνο μαζί τους. Ομως θέλει
προσοχή εδώ, γιατί, όπως λέει κάθε γονιός στο παιδί του από καταβολής
ανθρωπότητας: «Πρόσεχε μη σε καταστρέψουν οι κακές παρέες»... Τα
υποκοριστικά «παρεΐτσα» και «παρεούλα» είναι γενικώς δόκιμα, καθώς
δείχνουν μια τρυφερότητα, αλλά το «παρεάκι» είναι ένας νεολογισμός που
δύσκολα εντάσσεται στο λεξιλόγιο των μεγαλυτέρων.
Ακόμα πιο
πλούσια νοηματικά λέξη από την παρέα είναι το συνώνυμό της, η συντροφιά,
ο «κύκλος ανθρώπων που συγκεντρώνονται φιλικά», όπως λέει το Λεξικό,
ή/και το να βρίσκεται κανείς με άλλους και να δημιουργείται μια φιλική,
ανθρώπινη σχέση, ως αντίδοτο προς το συναίσθημα της μοναξιάς. Με τον
τόνο στο γιώτα, η συντροφία είναι η οικονομική συνεργασία – ακόμα
μπορούμε να δούμε παλιές επιχειρηματικές πινακίδες που λένε, για
παράδειγμα, «Δημητρίου και Σια», όπου αυτό το «Σια» είναι η
συντομογραφία της συντροφίας.
Η συντροφιά παράγεται από το επίθετο
«σύντροφος», που είναι ο φίλος, ο συμπαραστάτης, αυτός που συνδέεται
πολύ στενά με κάποιον: φιλικά, ερωτικά, συζυγικά, ακόμα και πολιτικά.
Ειδικά η τελευταία σημασία της λέξης χαρακτηρίζει τους ομοϊδεάτες του
κομμουνισμού, τους συναγωνιστές του κομμουνιστικού κινήματος. Η
ετυμολογία της λέει πολλά: ο σύντροφος είναι αυτός που έχει ανατραφεί
μαζί με κάποιον άλλον, που έχει φάει μαζί του ψωμί κι αλάτι που λέει ο
λαός. Η λέξη συντίθεται από το «συντρέφω», συν+τρέφω. Με τον ίδιο τρόπο
σχηματίστηκε και η αντίστοιχη γαλλική λέξη «compagnon», που προήλθε από
τον δημώδη λατινικό όρο «companio». Ο κομπάνιο λοιπόν είναι αυτός που
τρώει ψωμί μαζί με κάποιον: η λέξη παράγεται από το «cum», δηλαδή «με»,
και το «panio», από το «panis», που σημαίνει ψωμί... Τώρα βέβαια, ο
σύντροφος έχει δώσει ωραία επίθετα, όπως το «συντροφικός», που μπορεί να
χαρακτηρίσει έναν εγκάρδιο, αγωνιστικό χαιρετισμό, αλλά κι ένα
μαχαίρωμα... Μακάρι τα μαχαίρια οι σύντροφοι να τα χρησιμοποιούσαν μόνο
για να κόβουν το ψωμί που θα φάνε μαζί, αντί να τα μπήγουν στα κορμιά
των συνοδοιπόρων τους, κάτι που δυστυχώς η Αριστερά, πολύ γενικά, δεν το
έχει ξεπεράσει ακόμα...
Παιδικές φιλίες και κοινωνικές
συναναστροφές, εγκάρδιες συναθροίσεις και συγκινητικές συνευρέσεις,
γλέντια, τραπεζώματα και επικήδειες μακαρίες, εύθυμα ανταμώματα και
οργισμένες μαζώξεις: σε πολλούς ανθρώπους, αυτό που κυρίως τους έχει
στερήσει η καραντίνα είναι η ελευθεροκοινωνία με τις παρέες τους, μ’
αυτές τις παρέες τις λαμπερές, που το καθρέφτισμά τους στις ακρογιαλιές,
όπως λέει κι ο Νιόνιος, μάλλον θα αργήσει, θα καθυστερήσει να
καταυγάσει τους νυχτερινούς μας ουρανούς. Είναι σημαντικό να
επιβιώσουμε, σύμφωνοι, γιατί οι νεκροί δεν συγχρωτίζονται, αλλά όσο
περνάει ο καιρός και όλοι ψιλοτρελαινόμαστε κλεισμένοι στο σπίτι, όλο
και περισσότερο σκεφτόμαστε πόσο τραγική ειρωνεία θα είναι να γλιτώσουμε
τη ζωή μας, χάνοντας όμως την κοινωνική ψυχή μας, την παρέα μας.
Νησίδες - ΕΝΘΕΤΟ ΤΗΣ
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ
